Italië - Hoofdinhoud

Italië is sinds 1945 een republiek. Sinds dat jaar ontwikkelde het land zich, ondanks vele regeringswisselingen, tot de vierde economie van West-Europa. Er bestaat wel een grote tegenstelling tussen het zeer welvarende noorden en het veel armere zuiden. De bevolking is overwegend katholiek.

Het land bestaat sinds 1861 als eenheidsstaat, toen persoonlijkheden als Garibaldi, Cavour en koning Viktor Emmanuel van Savoie de verschillende staten van het schiereiland verenigden. De pauselijke bezittingen, die toen nog grote delen van centraal-Italië besloegen, werden teruggebracht tot wat nu Vaticaanstad is. In de eerste helft van de twintigste eeuw had Italië een koloniaal rijk dat onder meer Libië, Ethiopië en Somalië omvatte. Het fascistische bewind van Mussolini overleefde de Tweede Wereldoorlog niet.

Beroemde Italiaanse componisten zijn Vivaldi, Rossini, Verdi en Puccini. Iconen uit de Italiaanse cinema zijn de filmregisseurs Luchino Visconti en Federico Fellini; belangrijke Italiaanse acteurs zijn Sophia Loren, Claudia Cardinale en Marcello Mastroianni.

Prominenten uit de Italiaanse sportgeschiedenis zijn de skiër Alberto Tomba, de wielrenners Fausto Coppi, Gino Bartali, Felice Gimondi, Marco Pantani, Mario Cipollini, Paolo Bettini en Vicente Nibali, de schaatsers Roberto Sighel en Enrico Fabris, en de motorcoureurs Max Biaggi, Valentino Rossi en Loris Capirossi. Het Italiaanse voetbalelftal werd vier keer wereldkampioen (in 1934, 1938, 1982 en 2006) en had in onder anderen Gianni Rivera, Paolo Rossi, Dino Zoff en Paolo Maldini sterspelers. Ook boekt Italië traditioneel grote successen bij het schermen, schieten, roeien en volleybal. In 2016 werden op de Olympische Spelen acht gouden medailles gewonnen, onder meer bij baanwielrennen en zwemmen.

Bron: IPU.org

Sinds 12 december 2016 is een centrumlinks kabinet-Gentiloni aan het bewind. Dat volgde het in februari 2014 aangetreden en vrijwel identiek samengestelde kabinet-Renzi op. Het kabinet-Renzi werd gevormd na (vervroegde) verkiezingen in 2013, die een onduidelijke uitslag opleverde. Pas na de herverkiezing van de toenmalige president Napolitano en na het terugtreden van PD-leider Bersani waren links en Berlusconi's PDL bereid tot samenwerking, onder leiding van de oud-burgemeester van Florence Matteo Renzi

In december 2016 organiseerde Renzi een referendum over een aantal grondwetswijzigingen die Italië beter bestuurbaar moesten maken. Hij verbond zijn politieke lot aan de uitkomst van het referendum, dat daardoor mede over zijn regering ging. Bijna 60 procent van de kiezers sprak zich uit tegen de voorstellen. Renzi diende daarop zijn ontslag in.

Tussen 1945 en 1994 was de Italiaanse politiek zeer instabiel. Er waren maar liefst vijftig kabinetten, met onder anderen christendemocraten als Alcide De Gasperi (tussen 1946 en 1953), Aldo Moro (tussen 1963 en 1978), Mario Rumor (tussen 1968 en 1974), Gulio Andreotti (tussen 1972 en 1992) en Amitore Fanfani (tussen 1954 en 1987) als minister-presidenten. De bekendste niet-christendemocratische premier was de sociaaldemocraat Bettino Craxi (1983-1987).

In de Italiaanse politiek begon in 1993 een nieuwe fase, toen het door de christendemocraten (Democrazia Cristiana) en socialisten (Partito Socialista Italiano en Partito Socialista Democratico Italiano) gedomineerde politieke stelsel door diverse schandalen 'failliet' was gegaan. In 1993 werd per referendum besloten tot een nieuw kiesstelsel, dat de vorming van nieuwe partijformaties bevorderde. Na de verkiezingen van 1994 kwam de populistische mediamagnaat Berlusconi voor de eerste maal aan het bewind als aanvoerder van zijn partij Forza Italia ('Vooruit Italië').

In de jaren 1996-1998, 1999-2001 en 2006-2008 waren er centrumlinkse kabinetten. Berlusconi was premier in 1994-1995 en 2001-2006. De positie van het vierde kabinet-Berlusconi verzwakte, nadat in juni 2010 Kamervoorzitter Gianfranco Fini en een deel van de Nationale Alliantie uit het samenwerkingsverband met Berlusconi stapte. In november ontstond een crisis door het uittreden van enkele ministers. In november 2011 verloor het kabinet-Berlusconi feitelijk zijn meerderheid. Sinds 28 april 2013 regeerde een brede coalitie onder leiding van de sociaaldemocraat Enrico Letta. Hij maakte op 13 februari 2014 echter zijn terugtreden bekend, nadat zijn partij het vertrouwen in hem opzegde.

Italië is een republiek, met een parlementair tweekamerstelsel. Het politieke overwicht ligt bij de minister-president. Diens kabinet is afhankelijk van het vertrouwen van Camera dei deputati (Kamer van Afgevaardigden) en Senato della Repubblica (Senaat). Het kiesstelsel versterkt echter de machtspositie van de winnaar van de parlementsverkiezingen. De regering kan bij decreet regeren en het houden van referenda is mogelijk. Daarvoor zijn 50.000 handtekeningen van kiezers vereist.

Italië kent een vrij strikte scheiding der machten. Het parlement heeft de wetgevende macht. De uitvoerende macht ligt bij de minister-president, de ministers en het kabinet. De president, die voor een termijn van zeven jaar door Kamer en Senaat gezamenlijk wordt gekozen, benoemt de minister-president, die vervolgens zijn kabinet samenstelt.

De president heeft vooral representatieve taken, is opperbevelhebber en staat formeel aan het hoofd van de rechterlijke macht. Hij heeft verder een taak bij het bewaken van de grondwettelijke waarden. Zo kan hij wetten die hij strijdig acht met de Grondwet (eenmalig) blokkeren.

Er zijn twintig regio's met uitgebreide bevoegdheden. Enkele regio's (zoals Zuid-Tirol, Sardinië en Sicilië) hebben vergaande autonomie. Italië heeft een Constitutioneel Hof, dat wetten kan toetsen aan de Grondwet.

kiesstelsel

Het huidige Italiaanse kiesstelsel dateert uit 2005. Van de Kamerleden wordt 75 procent op basis van een meerderheidsstelsel gekozen (de winnaar in een district behaalt de zetel) en 25 procent via evenredige vertegenwoordiging. Het stelsel bevordert coalitievorming tussen partijen.

Bij de verkiezingen van de 630 leden van de Kamer is het land verdeeld in 26 kiesdistricten die 617 leden kiezen. Daarnaast kiest Val d'Aosta een lid en worden 12 leden door Italianen in het buitenland gekozen.

Bij de toewijzing van zetels via districten worden diverse kiesdrempels gehanteerd (onder meer vier procent voor afzonderlijke partijen en twee procent voor partijen in een coalitie). Een coalitie die de meerderheid haalt, maar geen 340 zetels, krijgt extra zetels toebedeeld (tot ongeveer 54% van het totale aantal zetels). De kiesgerechtigde leeftijd is 18 jaar.

De 315 leden van de Senaat worden in 20 regio's gekozen en daarnaast zijn er 6 zetels die door Italianen in het buitenland worden gekozen. Ook hier gelden drempels om voor een zetel in aanmerking te komen. Een coalitie die in een regio de meerderheid haalt, krijgt direct 55% van alle zetels van die regio. Kiezers moeten 25 jaar of ouder zijn.

partijen

Sinds de politieke hervormingen van de jaren negentig is er sprake van twee grote coalities van partijen, waarvan de naam per verkiezing kan wisselen. In 2008 vormden ter rechterzijde Il Popolo della Libertà (PdL), de separatistische partij Lega Nord en een kleine regionale partij een coalitie onder leiding van Berlusconi. PdL is een federatie die in 2008 ontstond uit Forza Italia en de rechtse Alleanza Nazionale, een voorzetting van de neofascistische partij.

In november 2010 richtte Gianfranco Fini een nieuwe conservatief-liberale partijop: FLI (Futuro e Libertà per l'Italia, Toekomst en Vrijheid voor Italië). In december 2012 stichtten onder anderen premier Monti en Fini de centrumrechtse coalitie 'Con Monti per l'Italia', 'met Monti voor Italië'. Daarvan maakt ook oud-eurocommissaris Franco Frattini deel uit.

In 2013 viel de PDL uiteen. Vicepremier Alfano richtte een nieuwe partij, NCD (Nuovo Centrodestra, Nieuw Centrumrechts), op. Berlusconi ging verder met het heropgerichte Forza Italia.

Ter linkerzijde is er een coalitie van de PD (Partito Democratico, Democratische Partij) en van de links-liberale Italia dei Valori (IdV) die werd geleid door Pier Luigi Bersani. De PD is in 2007 ontstaan uit de in 1996 gevormde Olijfcoalitie van Romano Prodi en omvat sociaaldemocraten, sociaal-liberalen, links-socialisten, linkse christendemocraten en voormalige communisten.

Een derde blok is de christendemocratische Unione di Centro (UdC), een samenwerking van kleinere christendemocratische partijen, regionale partijen en enkele gematigde centrumpartijen en liberale partijen.

Een nieuwkomer na de verkiezingen van 2013 was MoVimento 5 Stelle (de vijf sterrenbeweging) van de populist Beppe Grillo. De partij is anticorruptie, eurosceptisch, libertair en ecologisch.

Terug naar boven