Denemarken - Hoofdinhoud

Het koninkrijk Denemarken bestaat uit Denemarken, Groenland en de Faeröer-eilandengroep. Binnen het koninkrijk zijn Groenland en de Faeröer zelfstandige bestuurlijke gebieden, gelegen in de Noord-Atlantische Oceaan. Denemarken zelf is een Scandinavisch land in Noord-Europa, dat bestaat uit een schiereiland en een archipel met honderden eilanden. Het schiereiland Jutland grenst ten zuiden aan Duitsland. De grootste eilanden zijn Funen en Seeland, waarvan de laatste door een brug verbonden is met Zweden. Denemarken is een constitutionele monarchie, waarin het staatshoofd slechts een ceremoniële functie vervult. Sinds juni 2019 is de sociaaldemocraat Mette Frederiksen premier van Denemarken.

De oorsprong van de Deense natie ligt bij de Vikingen, die vanaf de achtste tot de elfde eeuw vanuit Denemarken hun invloed uitbreidden in Europa en daarbuiten. Zij deden dit door te plunderen en nederzettingen te stichten, maar ook door handel te drijven. Deense expedities uit die tijd leidden bovendien tot de ontdekking van IJsland en Groenland. In 1397 vormde Denemarken, inclusief Groenland en IJsland, samen met Zweden en Noorwegen de Unie van Kalmar, een monarchie onder koningin Margrethe I. Dit duurde tot 1523, toen Zweden uit de Unie stapte. In de daaropvolgende eeuwen voerde Denemarken regelmatig oorlogen met Zweden en Duitsland om dominantie over gebieden in de regio. In 1849 werd Denemarken een constitutionele monarchie. Vanaf het begin van de twintigste eeuw versnelde de industrialisatie van de Deense economie en na de Tweede Wereldoorlog begon Denemarken zich steeds meer op internationale handel te richten. In 1973 werd Denemarken lid van de Europese Economische Gemeenschap (EEG), de voorloper van de Europese Unie.

Belangrijke Deense persoonlijkheden zijn de Nobelprijswinnaar Niels Bohr, één van de grondleggers van de atoomfysica, en de schrijver Hans Christian Andersen, die de Europese literatuur verrijkte met zijn sprookjes, gedichten, verhalen en toneelstukken. Daarnaast wordt de Deen Søren Kierkegaard tegenwoordig gezien als één van de grootste filosofen en theologen van zijn tijd. Een bekende twintigste-eeuwse auteur is Karen Blixen, die het boek 'Out of Africa' schreef. Belangrijke sportprestaties zijn geleverd door het Deens voetbalelftal, dat in 1992 Europees kampioen werd met spelers als Elkjaer Larssen, Michael Laudrupp, Frank Arnesen en Søren Lerby. Deense sporters wonnen regelmatig Olympische medailles bij het baanwielrennen en het roeien; in 2021 was er goud bij zeilen, baanwielrennen en badminonton. Tennisspeelster Caroline Wozniacki bereikte in 2010 de nummer één-plaats van wereldranglijst.

Bron: IPU.org

Sinds juni 2019 wordt Denemarken bestuurd door een sociaaldemocratisch minderheidskabinet onder leiding van Mette Frederiksen. Het kabinet heeft steun van vier partijen, zoals het links-liberale Radikale Venstre. De sociaaldemocraten (Socialdemokraterne, SD) wonnen de verkiezingen van 2019 door in te zetten op een strenger migratiebeleid en investeringen in het Deense welvaartsstelsel. Frederiksen volgde de links-liberaal Lars Løkke Rasmussen op.

Vanaf de jaren 50 tot begin jaren 80 werd de Deense politiek gedomineerd door sociaaldemocratische kabinetten. Dit veranderde vanaf 1982, toen de conservatief Poul Schlüter premier werd in meerdere centrumrechtse kabinetten. In de periode 1993-2001 waren de sociaaldemocraten opnieuw aan het bewind onder premier Poul Nyrup Rasmussen. Daarna regeerden tien jaar centrumrechtse minderheidskabinetten, met steun van de rechts-populistische Deense Volkspartij (Dansk Folkeparti). In die periode was Anders Fogh Rasmussen premier van 2001 tot 2009. Na hem was Lars Løkke Rasmussen premier van 2009 tot 2011. Zijn kabinet werd in 2011 opgevolgd door een links minderheidskabinet van de sociaaldemocrate Helle Thorning-Schmidt. In 2015 werd Lars Løkke Rasmussen opnieuw verkozen tot premier. Hij werd in 2019 opgevolgd door Mette Frederiksen.

Het koninkrijk Denemarken is één van de meest welvarende Europese landen. Het land is sinds 1973 lid van de Europese Unie (destijds Europese Economische Gemeenschap) en is zes keer voorzitter geweest van de Raad van de EU. De Deense Margrethe Vestager is eurocommissaris voor Mededinging en een Digitaal Europa. In Denemarken bestaat veel euroscepsis. Zo wees de Deense bevolking aanvankelijk het Verdrag van Maastricht (1992) af in een referendum en hield Denemarken vast aan de Deense kroon toen in 2002 in elf andere EU-lidstaten de euro werd ingevoerd.

Denemarken is een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel. Net als in Nederland is het staatshoofd onschendbaar en zijn de ministers verantwoordelijk. Een kabinet mag aanblijven, zolang het niet het vertrouwen van het parlement verliest. Meestal worden door twee partijen (of soms zelfs één partij) minderheidskabinetten gevormd, die met steun van één of twee andere partijen kunnen regeren.

Kiesstelsel

Sinds 1953 kent Denemarken een eenkamerstelsel. Het parlement (Folketing) telt 175 leden en daarnaast zijn er vier leden voor Groenland en de Faröer Eilanden. Ten minste iedere vier jaar zijn er verkiezingen. Van de parlementsleden worden er 135 in districten gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging. De overige veertig leden worden naar evenredigheid verdeeld via de landelijke verkiezingsuitslag. Er is een kiesdrempel van twee procent.

Partijen

Denemarken heeft een meerpartijenstelsel. Naast sociaaldemocraten, liberalen, conservatieven en populistisch-rechts zijn er links-liberalen (DRV); een eenheidslijst van Groenen; linkse partijen zoals de links-socialistische SF (Socialistik Folkeparti), een partij die is te vergelijken met de SP; en de Liberal Alliance (rechts sociaal-liberaal). De conservatieve partij DKF is aangesloten bij de Europese Volkspartij. De kleine christendemocratische partij (niet in het parlement vertegenwoordigd) is verwant aan de ChristenUnie en is ook lid van de EVP.

Met name in de jaren zeventig was de rechts-liberale FP (Fremskridtspartiet), Vooruitgangspartij van Mogens Glistrup een belangrijke partij. Haar positie is overgenomen door de Deense Volkspartij waarvan Pia Kjærsgaard lange tijd de partijleider was.

Twee tamelijk jonge partijen zijn de 'groene' sociaal-liberale Alternativet (Het Alternatief), een afsplitsing van DRV, en de Liberal Alliance. Die partij ontstond in 2007 als klassiek liberale centrumrechts partij.

Terug naar boven