Beleid fraudebestrijding

Fraude is een belangrijk probleem binnen de Europese Unie. Jaarlijks gaat er bijvoorbeeld 50 miljard euro aan btw-inkomsten verloren door grensoverschrijdende fraude. Bovendien werd in 2018 bekend dat Europese bankiers voor ongeveer 55 miljard aan dividendbelastingfraude hebben begaan. De EU heeft er belang bij deze fraude te bestrijden, omdat de Unie er zelf inkomsten door misloopt. De lidstaten van de EU coördineren onderling de bestrijding van specifieke vormen van fraude.

Het Europees bureau voor fraudebestrijding OLAF speelt een belangrijke rol bij de uitvoering van fraudebeleid. OLAF onderzoekt fraude met EU-geld, corruptie en wangedrag binnen Europese instellingen. Tussen 2010 en 2017 onderzocht dit bureau meer dan 1.800 zaken en vorderde het zo'n 7 miljard euro terug. Over het jaar 2018 toonde OLAF voor in totaal 371 miljoen euro fraude aan. De aanpak richt zich op fraude met Europese landbouwsubsidies, sigarettensmokkel, valsemunterij met de euro, verkeerde besteding van regiogelden en bestuurlijke corruptie.

Een belangrijke stap voor de fraudebestrijding is de oprichting van een Europees Openbaar Ministerie, dat vanaf 2020 operationeel is. Dit orgaan zorgt voor een gemeenschappelijke vervolging van fraudeurs in Europa.

In de context van het nieuwe meerjarig financieel kader 2021-2027 heeft de EC een nieuw fraudebestrijdingsprogramma aangenomen, dat in feite een verbetering is van het Hercules III-programma. Het voegt hierbij twee activiteiten samen die eerst onder OLAF vielen: het antifraude- en informatiesysteem (AFIS), dat de wederzijdse administratieve bijstand tussen douane-autoriteiten vergroot en het onregelmatigheidsbeheersysteem, het IT-systeem waarmee lidstaten eventuele onregelmatigheden met betrekking tot EU-middelen melden (IMS). De EC heeft 181 miljoen euro beschikbaar gesteld om de bestrijding van fraude en corruptie in de komende budgetperiode te intensiveren.

Meer informatie

U ziet nu de basisversie van de tekst

U ziet nu de uitgebreide versie van de tekst

1. Mijlpalen

Oprichting OLAF in 1999
Het Europees Bureau voor Fraudebestrijding (OLAF) is een directoraat-generaal dat tot doel heeft fraude, corruptie en andere onrechtmatige activiteiten in de Europese Unie te bestrijden. Hieronder valt ook de bestrijding van wanbeheer binnen EU-instellingen zelf. Met deze doelstelling beschermt OLAF de financiële belangen van de Europese Gemeenschap.

Hercules III programma (2014-2020)
Hercules III was een anti-fraudeprogramma van de Europese Unie. Het programma ondersteunde de Commissie, de EU-lidstaten en het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) bij de bestrijding van fraude, corruptie en andere onwettige activiteiten die de financiële belangen van de EU schaden. Ook stimuleert het programma transnationale samenwerking en coördinatie. Het Hercules III-programma was bedoeld voor gespecialiseerde technische bijstand en organiseert gespecialiseerde opleidingen, workshops, analyses en conferenties.

Oprichting Europees Openbaar Ministerie in 2017, vanaf 2020 operationeel
Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) is het onafhankelijk openbaar vervolgingsorgaan van de Europese Unie. Dit orgaan is bevoegd voor het onderzoeken, het vervolgen en het aanklagen bij de nationale rechter van strafbare feiten die de EU schade opleveren. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om fraude en corruptie.

Nederland koos er aanvankelijk voor om niet deel te nemen aan het Europees Openbaar Ministerie, maar sloot zich in 2018 toch aan.

2. Wie doet wat

Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie, de Raad, het Europees Parlement en de Europese Rekenkamer een rol. De besluitvorming verloopt volgens de gewone wetgevingsprocedure na raadpleging van de Europese Rekenkamer.

Europees orgaan	Verantwoordelijke
Europese Commissie	Eurocommissaris voor Begroting en Administratie
Parlementaire commissie Europees Parlement	parlementaire commissie Begrotingscontrole
Nederlands lid commissie Europees Parlement	Lid/leden Lara Wolters (PvdA) Plaatsvervanger(s) Jeroen Lenaers (CDA) Bas Eickhout (GL)
Raad van de Europese Unie	Raad Economische en Financiële Zaken (ECOFIN)
Nederlandse afvaardiging Raad van Ministers	Wopke Hoekstra (CDA), minister van Financiën en Alexandra van Huffelen (D66), Hans Vijlbrief (D66), staatssecretaris van Financiën
Raad van de Europese Unie	Raad Justitie en Binnenlandse Zaken
Nederlandse afvaardiging Raad van Ministers	Ferdinand Grapperhaus (CDA), minister van Justitie en Veiligheid

Zowel de Raad Economische en Financiële Zaken als de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken kan zich uitspreken over fraudeaangelegenheden.

Invloed nationale parlementen

Nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden.

Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:

Nederlands orgaan	Verantwoordelijke
Tweede Kamer	Vaste commissie voor Veiligheid en Justitie (V&J)
Tweede Kamer	Vaste commissie voor Financiën (Fin.)
Eerste Kamer	Eerste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie (V&J)
Eerste Kamer	Eerste Kamercommissie voor Financiën (Fin.)