Het bestrijden van fraude staat hoog op de Europese agenda. Het Europees Bureau voor fraudebestrijding OLAF houdt zich al sinds 1999 actief bezig met het opsporen en voorkomen van fraude met Europese gelden. Daarnaast coördineren lidstaten van de EU onderling de bestrijding van specifieke vormen van fraude. Het programma Hercules III, dat in mei 2014 in werking is getreden, coördineert de samenwerking tussen OLAF en de bevoegde instanties in de lidstaten.
Aangepakt worden zaken als fraude met Europese landbouwsubsidies, sigarettensmokkel, valsemunterij met de euro, verkeerde besteding van regiogelden of bestuurlijke corruptie. Lidstaten die EU-gelden verkeerd aanwenden moeten het bedrag terugbetalen en kunnen rekenen op een fikse boete. De antifraudestrategie van de EU is gericht op preventie, opsporing en controle. Nieuwe vormen van fraude en de eurocrisis leidden tot noodzakelijke herziening van de strategie. Ook heeft afschrikking door sancties in de loop der jaren een prominentere rol gekregen.
In juli 2017 is er overeenstemming bereikt over maatregelen om fraude met EU-gelden harder aan te pakken. Zo moeten in de EU gemeenschappelijke definities voor fraude gaan gelden en moeten er minimum gevangenisstraffen worden ingevoerd voor fraudeplegers.
Uit onderzoek van Eurostat blijkt dat gemiddeld 72 procent van de Europeanen fraude en corruptie als een serieus probleem ervaart. Vooral in Griekenland en de nieuwe lidstaten Bulgarije en Roemenië klagen veel inwoners over corruptie. In landen als Denemarken en Nederland ligt dat percentage veel lager. Eind 2014 kwam de organisatie Transparancy International met een wereldwijde ranglijst over corruptie. Gemiddeld genomen scoort de EU goed. Denemarken staat samen met Nieuw-Zeeland gedeeld eerste, Griekenland, Italië en Roemenië staan van alle EU-landen het laagst.
In 1998 werd Europa opgeschud door een groot fraudeschandaal op het directoraat-generaal Onderwijs, van de toenmalige Franse eurocommissaris Edith Cresson. Het schandaal werd aan het licht gebracht door de Europese ambtenaar Paul van Buitenen. Deze misstanden hebben zelfs tot de val geleid van de Europese Commissie onder leiding van Jacques Santer.
Eerdere gevallen van fraude die het nieuws haalden, zijn onder andere de illegale productie en handel van sigaretten in Polen en het fraudeschandaal in het Europees Parlement. Bij dit schandaal kwam aan het licht dat drie vooraanstaande Europarlementariërs zich hadden laten omkopen om bepaalde wetgeving te steunen. In januari 2013 werd de Oostenrijkse oud-Europarlementariër Ernst Strasser nog veroordeeld tot vier jaar cel, wegens poging tot fraude. In hoger beroep ging hier een jaar vanaf, en Strasser moet uiteindelijk dus drie jaar zitten.
In februari 2014 bracht de Europese Commissie voor het eerst een EU-corruptiebestrijdingsverslag uit, waarin gebruikte controlemechanismen, de mate van efficiëntie van de rechtshandhaving, de politieke dimensie en de risicogebieden binnen de EU worden besproken. Ook wordt per lidstaat een indruk gegeven van de situatie met betrekking tot corruptie.
Op 5 juli 2017 werden er drie nieuwe maatregelen gepresenteerd om de vervolging van fraude met EU gelden makkelijker te maken. Allereerst werd er afgesproken om gemeenschappelijke definities vast te leggen van fraude met EU gelden en deze door te laten voeren in de nationale strafrechtsystemen. Daarnaast zou fraude binnen 5 jaar na aangifte onderzocht en vervolgd moeten worden. Ten slotte moet er een gevangenisstraf van ten minste 4 jaar kunnen worden opgelegd wanneer de fraude om bedragen vanaf honderdduizend euro gaat. Voor de vervolging van fraude wordt een Europese openbaar aanklager opgericht, die vanaf 2020 in staat zou moeten zijn personen en organisaties te vervolgen voor fraude met EU gelden.
Europees Bureau voor fraudebestrijding OLAF
Om herhaling van grote fraudezaken in de toekomst te voorkomen, werd in 1999 het Europees Bureau voor fraudebestrijding OLAF opgericht. OLAF heeft de bevoegdheid om in volledige onafhankelijkheid onderzoeken naar fraude uit te voeren in de lidstaten en binnen de Europese instellingen. Zodra een onderzoek geopend is, heeft het bureau toegang tot alle informatie van de betreffende instellingen. Naast deze onderzoeksactiviteiten ondersteunt OLAF lidstaten bij hun antifraudebeleid, draagt het bij aan de antifraudestrategie van de EU en onderneemt het initiatieven om wetgeving aan te scherpen.
OLAF doet onder andere onderzoek naar sigarettensmokkel, landbouwfraude (onder meer in de vlassector en bij melkquota), valse invoercertificaten en misstanden bij de besteding van EU-ontwikkelingsgelden of Europese regionale fondsen. OLAF werkt hierbij nauw samen met organisaties als Europol en de Europese Justitie-Autoriteit Eurojust.
Europees Openbaar Ministerie fraudezaken
Zeventien EU-lidstaten gaan nauwer samenwerken in een Europees Openbaar Ministerie voor fraudezaken. Dat moet onderzoek gaan doen naar fraude met EU-gelden. Nederland heeft gekozen om niet mee te doen.
Verantwoording door lidstaten
Bij de controle van de uitgaven van EU-gelden is de introductie van zogenaamde nationale verklaringen van lidstaten een belangrijke ontwikkeling. Een nationale verklaring is een jaarlijkse verklaring uitgegeven door een lidstaat, waarin staat dat de Europese subsidiegelden correct en volgens de regels zijn besteed. Ministers nemen daarmee de verantwoordelijkheid op zich voor een goede besteding van de fondsen. Nederland was begin mei 2007 de eerste lidstaat van de EU die een dergelijke verklaring uitgaf.
Lees meer
Bron |
Taal |
Soort Informatie |
|---|---|---|
Europese Unie |
nl |
|
Europese Unie |
nl |
Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie, de Raad, het Europees Parlement en de Europese Rekenkamer een rol.
Initiatief voor nieuw beleid bij de Europese Commissie
Bij het vormen van nieuw beleid betrekt de Europese Commissie adviezen bij de Europese Rekenkamer.
Eerstverantwoordelijk is de Eurocommissaris voor Begroting en administratie:
Invloed nationale parlementen
Nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden.
Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:
Besluitvorming door Raad en Europees Parlement
De besluitvorming verloopt volgens de gewone wetgevingsprocedure na raadpleging van de Europese Rekenkamer.
De raadsformatie die besluit over de maatregelen ter bestrijding van fraude is de Raad Economische en Financiële Zaken. Afhankelijk van het onderwerp en het belang dat daaraan wordt gehecht kan Nederland in deze Raad onder meer vertegenwoordigd worden door:
-
-Jeroen Dijsselbloem (PvdA), minister van Financiën
-
-Eric Wiebes (VVD), staatssecretaris van Financiën
-
-een hoge ambtenaar
Ook de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken kan zich uitspreken over fraude-aangelegenheden. Nederland kan in deze Raad onder meer vertegenwoordigd worden door:
-
-Stef Blok (VVD), minister van Veiligheid en Justitie
-
-Ronald Plasterk (PvdA), minister van Binnenlandse Zaken
-
-Klaas Dijkhoff (VVD), staatssecretaris van Veiligheid en Justitie
-
-een hoge ambtenaar
Voor het Europees Parlement houdt de parlementaire commissie Begrotingscontrole zich bezig met de juiste besteding van EU-gelden. Voor Nederland zijn de volgende Europarlementariërs lid:
Lid/leden
Plaatsvervanger(s)
Als het Europees Parlement het (eventueel aangepaste) voorstel goedkeurt, sluit een overeenstemming in de Raad van de Europese Unie de procedure af. Als het voorstel door de Raad is goedgekeurd, zorgt de Nederlandse regering ervoor dat het voorstel nationaal wordt uitgevoerd.
Achtergrondartikelen
Nederland
Europese Unie
Activiteitendossier
Factsheet Europees Parlement
Betrokken instanties