Beleid fraudebestrijding - Hoofdinhoud

Bron: European Commission

Fraude is een belangrijk probleem binnen de Europese Unie. Jaarlijks gaat er bijvoorbeeld 50 miljard euro aan BTW-inkomsten verloren door grensoverschrijdende fraude. Bovendien werd in 2018 bekend dat Europese bankiers voor ongeveer 55 miljard aan dividendbelastingfraude hebben begaan. De EU heeft er belang bij deze fraude te bestrijden, omdat de unie er zelf inkomsten door misloopt. De lidstaten van de EU coördineren onderling de bestrijding van specifieke vormen van fraude.

De belangrijkste uitvoering van fraudebeleid komt van het Europees bureau voor fraudebestrijding OLAF. OLAF onderzoekt fraude met EU-geld, corruptie en wangedrag binnen Europese instellingen. Tussen 2010 en 2017 onderzocht dit bureau meer dan 1800 zaken en vorderde zo'n 7 miljard euro terug. De aanpak richt zich op fraude met Europese landbouwsubsidies, sigarettensmokkel, valsemunterij met de euro, verkeerde besteding van regiogelden en bestuurlijke corruptie.

Vanaf 2014 bestaat het programma Hercules III, dat een pakket activiteiten omhelst om de hoeveelheid fraude tussen 2014 en 2020 terug te dringen. Hercules III is onderdeel van het antifraudeprogramma van de Europese Commissie, dat met wisselend succes de corruptie van lidstaten terugdringt. Een belangrijke stap voor de fraudebestrijding is de oprichting van een Europees Openbaar Ministerie, dat vanaf 2020 operationeel zal zijn. Dit orgaan zal zorgen voor een gemeenschappelijke vervolging van fraudeurs in Europa.

Uit onderzoek van Eurostat blijkt dat 72 procent van de Europeanen fraude en corruptie als een serieus probleem ziet.In 2017 kwam de organisatie Transparancy International met een wereldwijde ranglijst over corruptie. Gemiddeld genomen scoort de EU goed, hoewel er wel een groot verschil is tussen Oost- en West-Europa. Denemarken en Nederland staan hoog op de ranglijst. Bulgarije, Roemenië en Griekenland staan van alle EU-landen het laagst. Burgers van die landen ervaren relatief veel corruptie.

Europees Bureau voor fraudebestrijding OLAF

Om fraudezaken te bestrijden werd in 1999 het Europees Bureau voor fraudebestrijding OLAF opgericht. OLAF heeft de bevoegdheid om in volledige onafhankelijkheid onderzoeken naar fraude uit te voeren in de lidstaten en binnen de Europese instellingen. Zodra een onderzoek geopend is, heeft het bureau recht op toegang tot alle informatie van de betreffende instellingen. Naast deze onderzoeksactiviteiten ondersteunt OLAF lidstaten bij hun antifraudebeleid, draagt het bij aan de antifraudestrategie van de EU en onderneemt het initiatieven om wetgeving aan te scherpen. Tussen 2010 en 2017 onderzocht dit bureau meer dan 1800 zaken en vorderde zo'n 7 miljard euro terug.

OLAF doet onder andere onderzoek naar sigarettensmokkel, landbouwfraude (onder meer in de vlassector en bij melkquota), valse invoercertificaten en misstanden bij de besteding van EU-ontwikkelingsgelden of Europese regionale fondsen. OLAF werkt hierbij nauw samen met organisaties als Europol en de Europese Justitieautoriteit Eurojust. Vanaf 2020 zal er nauw samengewerkt worden met het Europees Openbaar Ministerie.

Hercules III

Vanaf 2014 bestaat het programma Hercules III, dat wordt uigevoerd door OLAF. Dit is een pakket activiteiten om de hoeveelheid fraude tussen 2014 en 2020 terug te dringen. Het programma is de opvolger van Hercules I en II en heeft vijf uitvoeringsdoelstellingen:

• 1. 

  Preventie van fraude verbeteren door de bevordering van samenwerking tussen lidstaten.
• 2. 

  Het beschermen van de financiële belangen van de Europese Unie door opsporing van fraude.
• 3. 

  De bestrijding van fraude door onderzoek bij lidstaten en ondersteuning van nationale autoriteiten daarbij.
• 4. 

  Het tegengaan van fraudegevoelige elementen binnen de Europese instellingen.
• 5. 

  Het bevorderen van nieuwe wetgeving die fraude tegengaat.

In 2018 stelde de Commissie voor om Hercules III om te dopen tot het EU-Antifraudeprogramma. De ontwikkeling hiervan is in volle gang.

Europees Openbaar Ministerie

In 2017 stemde een ruime meerderheid van het Europees Parlement in met de oprichting van een Europees Openbaar Ministerie, nadat 20 regeringsleiders hier eerder een overeenstemming over hadden bereikt. Het EOM moet fraude met EU-geld tegengaan en wordt begin 2020 operationeel. Het Europees Openbaar Ministerie gaat in de deelnemende lidstaten onderzoek doen naar fraudegevallen. Nederland koos er aanvankelijk voor om niet deel te nemen, maar het kabinet-Rutte III sloot zich in de zomer van 2018 toch aan.

Bestrijding van btw-fraude

Jaarlijks gaat er 50 miljard euro aan BTW-inkomsten verloren door grensoverschrijdende fraude. De Europese Unie wil die grensoverschrijdende btw-fraude terugdringen. Daarom is er een richtlijn om het btw-tarief te hanteren van het land waar een product naar wordt geëxporteerd in plaats van het land waarin het bedrijf is gevestigd. Het bedrijf draagt die 'buitenlandse' btw dan af aan zijn eigen belastingdienst. De belastingdienst stort het bedrag vervolgens op de rekening van het land van de afnemer. Met de maatregel moet worden voorkomen dat bedrijven misbruik maken van de vestigingsregel. Daarbij importeren fraudeurs btw-loos goederen uit het buitenland, om vervolgens wel btw te innen bij eigen klanten.

Overzicht van fraudegevallen

Hoewel de Europese landen over het algemeen goed scoren op het gebied van fraudebestrijding en anticorruptie, hebben er in het verleden verschillende grote fraudezaken gespeeld in de EU. Hieronder vindt u een klein overzicht met voorbeelden.

• - 

  In 1998 werd Europa opgeschud door een groot fraudeschandaal op het directoraat-generaal Onderwijs, van de toenmalige Franse eurocommissaris Edith Cresson. Het schandaal werd aan het licht gebracht door de Europese ambtenaar Paul van Buitenen. Deze misstanden hebben zelfs tot de val geleid van de Europese Commissie onder leiding van Jacques Santer.
• - 

  In januari 2013 werd de Oostenrijkse oud-Europarlementariër Ernst Strasser nog veroordeeld tot vier jaar cel, wegens poging tot fraude. In hoger beroep ging hier een jaar vanaf, en Strasser moest uiteindelijk dus drie jaar zitten.

• - 

  Recente gevallen van fraude die het nieuws haalden, zijn onder andere de illegale productie en handel van sigaretten in Polen en een fraudeschandaal in het Europees Parlement. Bij dit schandaal kwam aan het licht dat drie vooraanstaande Europarlementariërs zich hadden laten omkopen om bepaalde wetgeving te steunen.
• - 

  In 2018 kwam aan het licht dat er bij Europese banken sprake is van grootschalige fraude met dividendbelasting. Ten koste van Europese overheden streken bankiers in totaal meer dan 55 miljard euro op. Nederlandse banken waren hier voor zo'n 150 miljoen euro medeverantwoordelijk voor. Deze zaak wordt besproken binnen de Europese Unie.

Verslag corruptiebestrijding

Jaarlijks brengt de Europese Commissie een EU-corruptiebestrijdingsverslag uit. Daarin worden gebruikte controlemechanismen, de mate van efficiëntie van de rechtshandhaving, de politieke dimensie en de risicogebieden binnen de EU besproken. Ook geeft het rapport per lidstaat een indruk van de omvang van corruptie. Het meest recente verslag van de Europese Commissie gaat over het jaar 2017.

Bescherming klokkenluiders

In april 2018 stelde de Europese Commissie een richtlijn voor om mensen die schendingen van EU-regelgeving, waaronder fraude met EU-gelden, aan het licht brengen beter te beschermen. Er zijn nog geen EU-brede regels om deze zogenaamde 'klokkenluiders' te beschermen. Het beleid daarvoor verschilt per lidstaat en maar 10 lidstaten hebben de volledige bescherming van klokkenluiders wettelijk vastgelegd. In Nederland is een dergelijke wet inmiddels aangenomen. EU-brede bescherming van klokkenluiders moet het handhaven van EU-wetgeving makkelijker maken en de vrijheid van meningsuiting en pers vergroten.

Lees meer

Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie, de Raad, het Europees Parlement en de Europese Rekenkamer een rol. De besluitvorming verloopt volgens de gewone wetgevingsprocedure na raadpleging van de Europese Rekenkamer.

Zowel de Raad Economische en Financiële Zaken als de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken kan zich uitspreken over fraudeaangelegenheden.

Invloed nationale parlementen

Nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden.

Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:

Betrokken bij wetgeving en uitvoering

Achtergrondartikelen

Europese Unie

Algemeen overzicht EU

Factsheets Europees Parlement

Wetgevingsoverzicht

Terug naar boven