De Europese Unie wil voorkomen dat bedrijven en instellingen profiteren van belastingregelingen in één lidstaat die hen een oneerlijk concurrentievoordeel opleveren ten opzichte van bedrijven en instellingen uit andere lidstaten. Dat moet verstoringen in de interne markt voorkomen.
Om dit te bereiken is een zekere coördinatie nodig van de belastingen die in lidstaten worden geheven. De EU probeert indirecte belastingen, zoals btw waar nodig te harmoniseren. Ook stelt de EU de douanetarieven vast die geheven worden op importgoederen. De EU heeft geen bevoegdheden als het gaat om directe belastingen, zoals inkomsten- of vermogensbelasting. Daar beslissen de lidstaten zelf over.
De LuxLeaks-onthullingen in 2014 lieten zien dat veel multinationals afspraken (fiscale rulings) maakten met de belastingdienst van diverse lidstaten. Via constructies ontliepen grote bedrijven als Starbucks en Mexx voor miljarden euro’s aan belastingheffingen. Dit toonde het onvermogen van de EU om een volledig gelijk speelveld voor Europese bedrijven te creëren. Mede om belastingontwijking tegen te gaan pleitte Europese Commissie in 2015 opnieuw voor een gemeenschappelijk pakket aan regels voor bedrijven om hun belastingaangifte te doen.
De EU streeft al sinds het Verdrag van Rome (1957) een interne markt na met vrij verkeer van kapitaal, goederen, diensten en personen. Uitwisseling tussen lidstaten moet zo min mogelijk hinder ondervinden van barrières. Dit zou volgens de Commissie de werkgelegenheid en het concurrentievermogen van de totale Europese gemeenschap positief beïnvloeden.
Nationale overheden kunnen nu nog de eigen markt beschermen door bedrijven belastingvoordelen te gunnen. Verder verstoren verschillende btw-tarieven de interne markt: zij leiden tot prijsverschillen tussen goederen.
De EU wil daarom de belastingregels tussen lidstaten zoveel mogelijk coördineren. Daarnaast bestaat er een Europees beleid voor sommige belastingen die vallen onder de directe inkomsten van de Unie. Zo bepaalt de Europese Unie wat voor heffingen buitenlandse bedrijven moeten betalen voor het importeren van diensten in de EU. Ook in landbouwheffingen heeft de EU een grote stem.
In het algemeen streeft de Europese Unie ernaar om schadelijke belastingconcurrentie gecoördineerd aan te pakken, met name op het gebied van het vrije verkeer van kapitaal. In het streven naar het beperken van obstakels voor vrij verkeer van kapitaal en kapitaalbelastingconcurrentie, heeft de EU de volgende speerpunten:
-
-Minimumbelastingtarieven voor minerale oliën (zoals benzine en aardgas). Binnen de EU bestaat consensus over de hoogte van het btw-tarief hierop: 15 procent. Uitzonderingen naar boven of naar beneden zijn toegestaan, maar worden beperkt. Een minimumtarief beperkt oneigenlijke concurrentie. Bijkomend biedt het een instrument voor het milieubeleid.
-
-Vennootschapsbelasting die gelijke kansen biedt voor ondernemingen in alle lidstaten. In het kader van de Europese interne markt kunnen te grote verschillen in heffing van vennootschapsbelasting in de diverse lidstaten leiden tot concurrentieverstoring. De Europese Commissie en de eurolanden willen één heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting invoeren, zodat in alle EU-landen de vennootschapsbelasting op dezelfde manier wordt berekend. Daarnaast mogen ondernemingen hun winst niet langer doorschuiven naar een land met een lager belastingtarief, maar moet er belasting worden betaald in het land waar de winst daadwerkelijk gemaakt is. De lidstaten houden nog wel de bevoegdheid om zelf de hoogte van de tarieven te bepalen.
-
-Btw: In februari 2008 nam de Raad een pakket maatregelen aan voor verbeterde btw-regelgeving op het gebied van diensten. Het pakket is in 2010 in werking getreden. Hierdoor is de heffing van btw eenvoudiger en brengt deze minder administratieve lasten met zich mee bij grensoverschrijdend verkeer. De nieuwe hoofdregel bij diensten in de EU is als volgt: de ondernemer die diensten afneemt, geeft de btw aan in eigen land. De leverancier van de diensten berekent geen btw voor diensten in het buitenland. Leveranciers van goederen doen maandelijks een opgaaf ICP (Intracommunautaire prestaties) als de omzet per kwartaal meer is dan € 100.000.
In 2009 kwam de Europese Commissie met het voorstel om een speciaal orgaan op te richten waarin de EU-landen samenwerken om fraude met btw te bestrijden. Dankzij dit nieuwe instituut, Eurofisc, hebben landen direct toegang tot bepaalde gegevens van elkaars belastingdiensten en kunnen zij gemakkelijker fraude bestrijden.
-
-Spaargeld en pensioenen moeten worden beschermd wanneer mensen - door bijvoorbeeld emigratie - te maken krijgen met een ander belastingstelsel. Specifieke bevoordelingen worden ook aangepakt.
Het doel van het EU-beleid is dat de belastingstructuren van de lidstaten zo gunstig mogelijk moeten uitpakken voor de werkgelegenheid en de werking van de interne markt. Zo houdt de Unie ook in de gaten welke ontwikkelingen zich voordoen in de lidstaten met betrekking tot loonbelastingen.
Bankgeheim en belastingfraude
In december 2010 hebben de EU-ministers van Financiën afgesproken dat EU-landen zich vanaf 1 januari 2011 niet langer op het bankgeheim mogen beroepen wanneer de belastingdienst van een andere lidstaat om informatie vraagt. Het bankgeheim belemmert vaak het opsporen van belastingontduiking via buitenlandse rekeningen. Bovendien is afgesproken dat vanaf 2014 belastingdiensten automatisch informatie uitwisselen over salarissen, pensioenen, onroerend goed en levensverzekeringen.
In 2014 zijn de ministers van Financiën overeengekomen dat in 2017 het bankgeheim voor buitenlanders in de EU officieel wordt afgeschaft. Hierdoor houdt de EU zich aan de wereldwijde standaard voor de automatische en grensoverschrijdende uitwisseling van informatie over inkomsten, opgesteld door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
In 2015 heeft de Europese Commissie voorstellen gedaan voor een 'gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting'. Dit moet ertoe leiden dat bedrijven hun belastingen via één systeem kunnen invullen in plaats van dat per lidstaat te moeten doen. Daarnaast zou het voor bedrijven veel moeilijker worden belastingen te ontlopen.
In 2016 werd een akkoord bereikt over belastingontwijking van multinationals. Met het akkoord kwam er een anti-misbruikbepaling waarmee lidstaten kunstmatige belastingconstructies kunnen aanpakken. Ook kwamen er verschillende aanscherpingen, waarmee belastingontwijking wordt tegengegaan.
Financiële transaktietaks (FTT) of 'bankentaks'
In januari 2013 bereikten de (destijds) 27 ministers van Financiën van de EU overeenstemming over het verder vormgeven van de financiële transaktietaks. Dit is een speciale heffing op financiële transacties in de EU, waardoor het wereldwijde financiële systeem stabieler zou moeten worden en minder gevoelig voor agressieve beleggingsstrategieën.
De elf EU-landen die deze financiële transaktietaks willen invoeren, zullen de taks verder vormgeven. Het gaat om de volgende landen: Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië, België, Oostenrijk, Portugal, Griekenland, Estland, Slowakije en Slovenië. Nederland staat niet afwijzend tegen een speciale taks, maar wil wel een uitzondering voor de pensioenfondsen.
LuxLeaks
De aanpak van belastingontwijking in de lidstaten van de EU heeft hoge prioriteit, met name ontwijking door (grote) bedrijven. Belastingdeals met grote bedrijven als Apple en Starbucks hebben tot veel ophef geleid. Door schandalen als de Panama papers en LuxLeaks wordt de roep om een Europese aanpak steeds luider.
Belastingontwijking, waarbij langs wettige wegen (maar door ingewikkelde fiscale constructies) belasting niet betaald hoeft te worden, wordt onderscheiden van belastingontduiking. In dat geval gaat het om belasting die wel betaald moet worden, maar buiten het oog van de instanties wordt gehouden. Het eerste kan dus legaal zijn; het tweede is illegaal. Hieronder wordt ingegaan op belastingontwijking.
In 2013 nam de Europese Commissie de eerste stappen om na te gaan hoe voorkomen kan worden dat multinationals via allerlei omwegen nauwelijks belasting hoeven te betalen over de winst die zij boeken. Lidstaten die voor multinationals gunstige belastingafspraken maken, kwamen hierdoor onder vuur te liggen. In 2015 volgden voorstellen voor het verplicht uitwisselen van informatie over belastingdeals tussen lidstaten en grote ondernemingen én voor een grondige hervorming van de vennootschapsbelasting in de EU.
In 2016 werden de lidstaten het eens over het beperken van de zogeheten renteaftrek en een algemene anti-misbruikbepaling tegen kunstmatige constructies. In 2017 volgde een akkoord over het uitbannen van een aantal manieren waarop bedrijven via fiscale constructies belastingheffing ontlopen waar ook landen van buiten de EU bij betrokken zijn.
Betere afspraken met belastingparadijzen als Zwitserland, Monaco, de Kaaimaneilanden, de Bahama's of Panama moeten voorkomen dat burgers en bedrijven geld kunnen wegsluizen. Binnen de EU is een systeem opgezet om belastinggegevens uit te wisselen, met landen buiten de EU slechts in vijf gevallen. Belastingafspraken met derde landen worden vooral op nationaal niveau gemaakt.
Eurocommissaris Margrethe Vestager (mededinging) stelde dat het toestaan van speciale belastingconstructies van lidstaten voor individuele bedrijven gelijk stond aan staatssteun. Op 30 augustus 2016 eiste Vestager dat de Ierse belastingdienst maar liefst 13 miljard euro aan gemiste belastingen moet terugvorderen van Apple. Zowel Apple als de Ierse regering gingen tegen dat verzoek in beroep.
Lees meer
Bron |
Taal |
Soort Informatie |
|---|---|---|
Europese Unie |
NL |
Bij besluitvorming op dit terrein spelen de Europese Commissie, de Raad, het Europees Parlement en het Economisch en Sociaal Comité een rol.
Initiatief voor nieuw beleid bij de Europese Commissie
Eerstverantwoordelijk is de Eurocommissaris voor Economische en financiële zaken, belastingen en douane:
De Commissie wordt bijgestaan door de European Fiscal Board. De Board bestaat uit vijf leden, waarvan één voorzitter en wordt ondersteund door een secretariaat. De Board was een aanbeveling van het vijf presidenten rapport.
Invloed nationale parlementen
Nationale parlementen van de lidstaten kunnen binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden.
Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:
Besluitvorming door Raad en Europees Parlement
Voor de harmonisatie van wetgeving geldt dat de Raad besluit met eenparigheid van stemmen, na raadpleging van het Europees Parlement en het Economisch en Sociaal Comité.
Voor het toestaan van tijdelijke compenserende maatregelen van een lidstaat geldt dat de Raad deze goed moet keuren met een gekwalificeerde meerderheid van stemmen.
De raadsformatie die beslist over de Economische Zaken is de Raad Economische en Financiële Zaken (Ecofin). Afhankelijk van het onderwerp en het belang dat daaraan wordt gehecht kan Nederland in deze Raad onder meer vertegenwoordigd worden door:
-
-Jeroen Dijsselbloem (PvdA), minister van Financiën
-
-Eric Wiebes (VVD), staatssecretaris van Financiën
-
-een hoge ambtenaar
Voor het Europees Parlement beoordeelt de parlementaire commissie Interne Markt en Consumentenbescherming de voorstellen van de Europese Commissie en de eventuele aanvullingen van de Raad. Voor Nederland zijn de volgende Europarlementariërs lid:
Lid/leden
Plaatsvervanger(s)
Overeenstemming in de Raad van de Europese Unie sluit de procedure af. Als het voorstel door de Raad is goedgekeurd, zorgt de Nederlandse regering ervoor dat het voorstel nationaal wordt uitgevoerd.
Relatie met andere beleidsterreinen
Op enkele specifieke beleidsterreinen, waaronder het milieubeleid, is de Europese Unie gerechtigd om besluiten van 'overwegend fiscale aard' te nemen. De procedures die daarvoor gelden staan bij het betreffende beleidsterrein vermeld.
Achtergrondartikelen
Activiteitendossier
Factsheet Europees Parlement
Betrokken instanties